Sztuczna inteligencja a prawa autorskie w Polsce: Jak zabezpieczyć swoją własność intelektualną?

W Polsce nie ma dedykowanych przepisów dotyczących sztucznej inteligencji i jej wpływu na prawa własności intelektualnej. Zatem należy odwoływać się do ogólnych regulacji zawartych w Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. oraz innych aktach prawnych dotyczących ochrony baz danych, programów komputerowych, know-how czy danych osobowych. Zgodnie z ustawą o prawie autorskim, utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Twórcą utworu jest osoba, której nazwiskiem podpisano utwór lub uwidoczniono na jego egzemplarzach. Twórca ma wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim oraz do ochrony jego nietykalności i autorstwa. Prawa te są podzielone na prawa osobiste i majątkowe. Prawa osobiste są niezbywalne i nieograniczone w czasie, natomiast prawa majątkowe mogą być przeniesione na inny podmiot. W świetle tych regulacji, problematyczne jest ustalenie statusu prawno-autorskiego dzieł stworzonych przez sztuczną inteligencję lub przy jej udziale. Czy AI może być uznana za twórcę utworu? Czy AI może być podmiotem praw autorskich? Czy AI może naruszać prawa autorskie innych twórców? Na te pytania nie ma jednoznacznych odpowiedzi w polskim prawie.

Jedna z możliwych interpretacji zakłada, że sztuczna inteligencja nie może być traktowana jako twórca utworu, ponieważ nie jest osobą fizyczną ani prawną. Zatem dzieła stworzone przez SI lub przy jej udziale nie są chronione prawem autorskim, chyba że można wykazać indywidualny charakter i udział ludzkiego twórcy w procesie twórczym.
W takim przypadku twórcą utworu jest osoba fizyczna lub prawna, która zaprogramowała AI lub nadała jej instrukcje lub parametry działania. Ta osoba ma również wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim. Inna możliwa interpretacja zakłada, że AI może być uznana za narzędzie lub pomocnika ludzkiego twórcy, który nadal zachowuje kontrolę nad procesem twórczym i jego wynikiem. W takim przypadku twórcą utworu jest osoba fizyczna lub prawna, która używa AI do stworzenia utworu lub do ulepszenia swojego własnego utworu. Ta osoba ma również wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim. Obie te interpretacje mają swoje zalety i wady, ale nie są wolne od wątpliwości i kontrowersji. Dlatego istnieje potrzeba stworzenia nowych regulacji prawnych, które będą uwzględniać specyfikę i złożoność zjawiska sztucznej inteligencji i jej wpływu na prawa własności intelektualnej.

Jak chronić swoją własność intelektualną przed sztuczną inteligencją?
W obecnej sytuacji prawnej artyści mogą mieć trudności z ochroną swojej pracy przed nieuprawnionym wykorzystaniem przez sztuczną inteligencję lub przy jej udziale. Niektóre generatory obrazów AI potrafią naśladować style i techniki artystyczne, korzystając z milionów obrazów pobranych z internetu bez zgody ich twórców. Niektórzy artyści postanowili walczyć o swoje prawa autorskie w sądzie, inni usunęli swoje prace z internetu, aby uniknąć skanowania przez AI. Jednym ze sposobów ochrony swojej własności intelektualnej przed sztuczną inteligencją jest sprawdzenie, czy Twoje obrazy nie zostały wykorzystane do trenowania generatorów AI bez Twojej zgody. Możesz to zrobić za pomocą narzędzia HaveIBeenTrained.com, które pozwala wyszukiwać i oznaczać swoje obrazy w jednym z największych otwartych zestawów danych treningowych, LAION-5B. Ten zestaw danych zawiera ponad 5 miliardów obrazów pobranych z internetu przez roboty internetowe kierowane przez badaczy AI. LAION-5B jest wykorzystywany przez niektóre popularne generatory AI, takie jak Stable Diffusion i Google Imagen. Kolrjnym sposobem walki z SI jest Glaze. Jest to rozwiązanie opracowane przez Uniwersytet Chicagowski, które ma na celu zniekształcać obrazy dla maszyn, ale nie dla ludzi. Glaze wykorzystuje fakt, że ludzie i modele uczenia maszynowego widzą obrazy inaczej. Glaze może dokonywać zmian, które są prawie niezauważalne dla ludzkiego oka, ale które dramatycznie zmieniają to, jak maszyna widzi obraz. Dzięki temu artyści mogą pokryć swoją sztukę Glaze’em i publikować ją online, nie martwiąc się, że model AI, który próbuje ukraść ich styl, nauczy się bardzo innego stylu, który jest nieprawidłowy i kiedy będzie próbował ich naśladować, po prostu się nie uda.

Podsumowanie
Sztuczna inteligencja to zjawisko, które stwarza wiele możliwości i wyzwań dla praw własności intelektualnej. W Polsce i w UE nie ma dedykowanych przepisów dotyczących AI i własności intelektualnej, dlatego należy odwoływać się do ogólnych regulacji prawnych i interpretować je w kontekście szybkiego rozwoju technologicznego. Artyści mogą chronić swoją pracę przed nieuprawnionym wykorzystaniem przez AI lub przy jej udziale, korzystając z różnych sposobów, takich jak dochodzenie swoich praw w sądzie, usuwanie swojej pracy z internetu lub stosowanie rozwiązań takich jak Glaze, które mają na celu zniekształcić obrazy dla maszyn, ale nie dla ludzi. W przyszłości istnieje potrzeba stworzenia nowych regulacji prawnych, które będą uwzględniać specyfikę i złożoność zjawiska sztucznej inteligencji i jej wpływu na prawa własności intelektualnej. Powrót na stronę główną